مقدمه

در شرایط اقلیمی و بحران های حاکم بر فلات مرکزی ایران همواره تامین منابع آبی جدید و پایدار مورد توجه  بوده است نمک زدایی و استفاده از آب‌های شور یکی از روش‌های تامین آب است که سال‌هاست توسط کشورهای مختلف در حال بهره برداری  است.

تا جایی که حتی برخی کشورهای با اقلیم گرم و خشک حاشیه خلیج فارس با بهره‌گیری از این منبع در حال تغییر اقلیم بخش عمده ای از جغرافیای خود هستند در کشور ما نیز شیرین سازی و انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان ده سال است که به صورت جدی مطرح است و تا کنون بعضی از استان‌های جنوبی از این آب بهره مند شده اند.ولی هنوز انتقال آب به استان‌های مرکزی چالش هایی چون صرف انرژی برق برای پمپاژ، هزینه بالای شیرین سازی و انتقال و مشکلات زیست محیطی در دریا را در پی دارد. طرح بزرگ شیرین سازی و انتقال آب به استان اصفهان با هدف تامین آب پایدار برای اصفهان در سال 1397 مطرح  گردید و در مهرماه سال 1401 عملیات اجرایی آغاز گردید تا بسیاری از نگرانی‌های مذکور را رفع نموده و آب دریا را به عنوان منبعی پایدار و توسعه پذیر در کمترین زمان و هزینه به اصفهان منتقل نماید.

شرکت تامین آب اصفهان صفه

شرکت “تأمین آب صفه” (آیواسکو) با هدف تامین آب مورد نیاز استان اصفهان، تأسیس گردید و پس از تاسیس، رسالت اجرای طرح ملي نمک‌زدایی و انتقال آب از دریای عمان به استان‌اصفهان را بر عهده گرفت.در همین راستا این شرکت با سرعت و جدیت و با جذب منابع انسانی مجرب و متخصص و با انعقاد قراردادهای لازم با مشاورین، پیمانکاران، سرمایه گذاران و سازندگان و تامین کنندگان تجهیزات و برنامه ریزی های لازم، عملیات اجرایی یکی از بزرگترین طرح های آبگیری و شیرین سازی و انتقال 400 میلیون مترمکعب آب دریای جنوب  با طول 1100 کیلومتر خط انتقال به قطر 2000 و 1600 میلیمتر را به استان اصفهان در مهرماه سال 1401  آغاز نمود.

مزایای انجام طرح تامین و انتقال آب از دریای عمان به استان اصفهان

• ایجاد دسترسی برای استان به یک منبع پایدار و توسعه‌پذیر که در صورت تشدید شرایط خشکسالی
• افزایش چشمگیر سرعت اجرای پروژه با انتخاب مسیر مناسب و هیدرولیک بهینه
• عزم ملی و اراده مسئولین کشور برای انتقال آب دریا به فلات مرکزی ایران
• ساختار اجرایی چالاک طرح در قالب شرکت پروژه
• تامین منابع مورد نیاز پروژه از سهامداران و منابع داخل استان

اهداف طرح

هدف از اجرای طرح، نمك زدایی و انتقال آب از استان هرمزگان )سواحل سیریك( و عبور از  استانهای کرمان، یزد، اصفهان به مقصد صنایع بزرگ و منابع شرب به ظرفیت 70 میلیون متر مكعب  در سال در فاز اول ،200 میلیون متر مكعب  در سال در فاز اول و 400 میلیون مترمکعب در سال در مرحله توسعه می باشد. بخش های اصلی اجرای پروژه ملی نمك زدایی و انتقال آب از سواحل سیریك در استان هرمزگان به استان اصفهان و تا فولاد مبارکه و ذوب آهن و پالایشگاه اصفهان به شرح ذیل می باشد:

• آب شیرین کن: یک پلنت 70 میلیون مترمکعبی در سال برای فاز اول، افزودن 2 پلنت 70 میلیون مترمکعبی در سال برای تکمیل فاز دوم و 3 پلنت 70 میلیون مترکعب در سال برای فاز سوم
• نیروگاه: احداث یك واحد نیروگاه در راستای تامین برق آب شیرین کن و ایستگاههای بین راهی
• آبگیر: سازه آبگیر در محل ساحل سیریك
• خط انتقال: احداث خط انتقال آب از مبدا سیریك تا صنایع استان اصفهان

مشخصات فنی طرح برای انتقال 200 میلیون مترمکعب به شرح مشخصات زیر میباشد:

• هدف: آبگیری و شیرین سازی و انتقال 200 میلیون مترمکعب آب از ساحل سیریک به اصفهان
• ظرفیت آبگیر: 600 میلیون مترمکعب در سال
• ظرفیت آب شیرین کن: 200 میلیون مترمکعب در سال
• طول سامانه: 1100 کیلومتر خط انتقال از سیریک تا سیرجان
• ارتفاع پمپاژ (متر): 3400 متر از سیریک تا مخزن ذخیره کمشچه در اصفهان
• تعداد مخازن تعادلی: 6باب به حجم  30000مترمکعب
• ایستگاه های پمپاژ و مخازن مکش: 15 باب
• قطر لوله: 2000 میلیمتر خط اصلی و 1600 میلیمتر در انشعابات
• ضخامت و نوع ورق: x65  و st 52 به ضخامت 15 و 12.7  میلیمتر

برنامه ریزی، مهندسی و فاز بندی اجرای طرح

در مطالعات شناخت این طرح بیش از 20 مسیر  و160 گزینه هیدرولیک برای انتقال آب دریا به اصفهان از سواحل خلیج فارس تا دریای عمان و با عبور از استان‌های مختلف از جمله هرمزگان، بوشهر، فارس بررسی و ارزیابی شد و در نهایت پس از تکمیل مطالعات طرح و انجام ارزیابی‌های زیست محیطی، گزینه برتر با آبگیری از ساحل دریای عمان در استان هرمزگان و مسیر انتقال از استان‌های کرمان و یزد به دلیل کیفیت آب بهتر، مسیر مناسب‌تر و همچنین امکان دفع شورابه به آب‌های آزاد انتخاب  شد و پس از اینکه مطالعات و تهیه اسناد فنی پروژه در بهار و تابستان سال ۱۴۰۱ تکمیل و مهندسی ارزش نیز در چند مرحله بر اجزاء طرح اعمال شد.

مراحل اجرایی در فازهای زودهنگام، اول، دوم،  برنامه ریزی و  با حمایت دولت سیزدهم و پشتیبانی صنايع استان اصفهان، عملیات اجرایی فاز زودهنگام از مهرماه سال۱۴۰۱ آغاز شد. در همین راستا، با اخذ مجوز و هماهنگی  برگزاری مناقصات پیاپی پیمانکاران در طول مسیر انتخاب و مستقر شده و بلافاصله تهیه و تولید لوله های پروژه با تامین ورق  از كارخانه  فولاد مبارکه اصفهان، کار تولید لوله‌های پروژه با انعقاد قرارداد با ۸ کارخانه بزرگ لوله سازی در کشور  و 11کارخانه پوشش کار با سرعت در دستور کار قرار گرفت و در حال تکمیل می‌باشد. مراحل اجرای طرح مذکور در فازهای به شرح زیر تعریف و در حال اجرا میباشد:

• مرحله اجرایی فاز اول(بخش زودهنگام): نظربه بحران آب اصفهان یک فاز زودهنگام برای اجرای فاز اول طرح  تعریف گردید.
• هدف: احداث سامانه انتقال 70 میلیون مترمکعب آب از سیرجان(انشعاب واسکو،آبرسانی به صنایع جنوب شرق کشور) به اصفهان شامل خط انتقال و مخازن و ایستگاههای پمپاژ
• طول اجرای خط انتقال : 780کیلومتر از سیرجان تا اصفهان با انشعابات
• قطر لوله : 1600-2000 میلیمتر سیرجان تا اصفهان با انشعابات
• ضخامت و نوع ورق: x65  به ضخامت 15 میلیمتر و st 52 به ضخامتهای 12.7 و 15 میلیمتر
• ارتفاع پمپاژ انتقال از سیرجان تا مخزن اصلی کمشچه در اصفهان(متر): 150 متر
• تعداد مخازن تعادلی:  3باب به حجم  30000مترمکعب
• ایستگاه های پمپاژ و مخزن 30000 مترمکعبی مکش، در انشعابات: 1 باب به ارتفاع پمپاژ 280 متر

• مرحله اجرایی فاز اول(بخش تکمیلی) و دوم: به موازات فاز زودهنگام مطالعات تکمیلی و خدمات مهندسی و مجوزها و مقدمات آغاز عملیات اجرایی فاز اول و دوم در پاییز سال 1402 تکمیل گردید.
• هدف: احداث آبگیر و تاسیسات شیرین سازی و انتقال70 MCM در فاز اول MCM 200 در فاز دوم  آب شیرین از  ساحل سیریک به اصفهان
• ظرفیت آبگیر: 600 میلیون مترمکعب در سال
• ظرفیت آب شیرین کن: 200 میلیون مترمکعب در سال
• طول اجرای خط انتقال برای تکمیل فاز زودهنگام:438 کیلومتر خط انتقال از سیریک تا سیرجان
• تعداد مخازن تعادلی : 4باب به حجم  30000مترمکعب(3 باب از سیریک تا سیرجان، 1 باب  تکمیلی فاز زودهنگام از سیرجان تا اصفهان)
• ایستگاه های پمپاژ : 13 باب(9 باب از سیریک تا سیرجان و4 باب تکمیلی فاز اول از سیرجان تا اصفهان)
• قطر لوله : 2000 میلیمتر
• ضخامت و نوع ورق: x65 و st 52 به ضخامت 15 میلیمتر

پیشرفت طرح تا کنون

در حال حاضر عمليات اجرايي در بيش از  40  جبهه کاری توسط 27 پیمانکار در استان‌های کرمان، یزد و اصفهان با جدیت در جریان است و طی یک سال گذشته فعالیتهای اجرایی به شرح زیر صورت پذیرفته است، فاز اول تکمیل  و  برای انجام فاز دوم پروژه از ساحل دریای عمان تا سیرجان مناقصات خط انتقال و ایستگاههای پمپاژ مسیر صورت پذیرفته و پیمانکاران خط انتقال برای اجرای 438 کیلومتر از محدوده سیریک تا سیرجان مستقر شده و عملیات اجرایی خط انتقال را آغاز نموده اند، همچنین اقدامات نظیرآزاد سازی مسیر، تملک آبگیر، انعقاد قراردادهای آبگیر، آب شیرین کن و نیروگاه در حال انجام می‌باشد. در همین راستا و با توجه به شرایط اضطراری استان اصفهان ایجاد زیرساخت های لازم و حمایت های مسئولین ارشد نظام، امید بخش جهش و سرعت بخشی روزافزون در دستیابی به اهداف این طرح عظیم ملی خواهد بود.